ash pesë muaj bisedimet mes Serbisë dhe Kosovës janë bllokuar. Kërcënime në vend të normalizimit tash 20 vite prejse ka përfunduar lufta janë temë dite – me pasoja dramatike për krejt Ballkanin. Këtë duan ta ndalojnë Kancelarja e Gjermanisë dhe Presidenti i Francës me një Samit Ballkanik në Berlin. Dhe vërtetë arritën që në tavolinë të bisedimeve të ulen Serbia bashkë me Kosovën. “Nuk ishin bisedime të lehta”, thotë Kryeministri i Kosovës, Ramush Haradinaj, një ditë më pas. Koha e marrëveshjeve të vogla ka përfunduar thotë ai në intervistën për “Die Welt”. Tash bëhet fjalë për çdo gjë.
Die Welt: Në takimin e Ballkanit Perëndimor, Serbia dhe Kosova kanë rënë dakord të rinisin dialogun pas disa muajsh të bllokimit. Ne nuk dëgjojmë fjalë të tilla për herë të parë. Pse duhet të punojë këtë kohë?
Ramush Haradinaj: Ka pasur disa regrese në marrëdhëniet mes Kosovës dhe Serbisë. Beogradi u ka kërkuar shteteve të tjera të ndalojnë njohjen e Kosovës dhe parandalimin e anëtarësimit tonë në Interpol. Ne u përgjigjëm këtyre kërcënimeve me veprimet tona, të tilla siç është vendosja e tarifave 100 për qind ndaj mallrave serbe. Ndërmjetësimi i mirë i Kancelares Merkel dhe Presidentit Macron na kanë sjellë përsëri në tavolinë dhe në fakt jemi obliguar për të rifilluar dialogun. Kjo nuk ishte e qartë në fillim. Këto nuk ishin biseda të lehta. Por që nga mbrëmë problemet tona janë përsëri në kontroll dhe rajoni është më i qëndrueshëm. Ndjej që kemi ruajtur stabilitetin në rajon.
Die Welt: Si duhet të vazhdojë tani?
Haradinaj: Kancelarja Merkel dhe Presidenti francez kanë propozuar që një takim tjetër të mbahet më 1 dhe 2 korrik në Paris. Të gjitha palët janë zotuar të jenë atje. Unë besoj se do të ketë një takim bilateral midis Kosovës dhe Serbisë me Presidentin Macron dhe Kancelaren Merkel. Unë kam argumentuar se do të ishte mirë nëse SHBA-të do të ishin ftuar gjithashtu, si një garanci për një marrëveshje, nëse do të arrijmë një. Ata ishin atje në vitin 1999 dhe përfunduan luftën.
Die Welt: Para takimit, u diskutua ideja e një shkëmbimi territorial me qëllim të zgjidhjes së konfliktit. Territoret e banuara me shumicën e serbëve në veri të Kosovës do të duhej të jenë nën kontrollin e Serbisë, territoret e banuara kryesisht nga shqiptarët në Serbinë jugore nën kontrollin e Kosovës. A vazhdon kjo ide të luajë rol në diskutime?
Haradinaj: Dialogu i udhëhequr nga e Ngarkuara e BE-së për politikë të jashtme, Federica Mogherini, i cili do të duhej të përfundojë me njohjen e Kosovës, për fat të keq ka ngritur pyetje mjaft të reja, të tilla si këto për një shkëmbim territorial ose ndryshime kufitare. Si rezultat, për fat të keq situata në rajon është përkeqësuar edhe më tej. Kemi humbur një vit të tërë. Tani jemi kthyer në tavolinë – në një tavolinë pa temat e shkëmbimit të territoreve apo ndryshimeve të kufijve. Shkëmbimi i territoreve është jashtë tavolinës.
Die Welt: Ndërsa ka një dialog, masat ndëshkuese të tarifës 100 për qind të vëna nga Kosova për mallrat serbe vazhdojnë. Çfarë duhet të ndodhë që t’i hiqni këto masa?
Haradinaj: Tarifat janë vetëm pika e fundit në një listë të gjatë të asaj që ndodhi në të dy anët midis Serbisë dhe Kosovës. Ato ishin një përgjigje për faktin se Beogradi e pengoi anëtarësimin tonë në Interpol. Qëndrimi ynë është që dialogu nuk duhet të jetë i kushtëzuar. Sepse atëherë edhe të zhdukurit gjatë luftës duhet të kthehen nga Serbia. Nuk jemi më të gatshëm të bëjmë marrëveshje të vogla, gjeste të vogla një pas një. Gjithçka që mbetet pas 20 vjetësh është vullneti politik për të krijuar rend. Tani është koha për gjithçka. Në kuadër të njohjes së Kosovës mund të zgjidhim problemet përgjithnjë, si dhe problemet ekonomike dhe tregtare. Njohja është një pikënisje për marrëdhëniet midis Serbisë dhe Kosovës.
Die Welt: Presidenti i Kosovës Thaçi bëri thirrje të hënën për një “korrigjim të kufijve” dhe integrimin e disa komuniteteve serbe me popullsi shumicë shqiptare në territorin e Kosovës. Çfarë mendoni ju?
Haradinaj: Do të jetë akoma më e vështirë të arrihet një marrëveshje për njohjen e Kosovës nëse ka debate të tjera mbi territoret në të dy anët e vendeve tona. Shkëmbimet territoriale janë zgjidhje nga një shekull tjetër. Sot, duhet të bëhet hapja e kufijve dhe respektimi i njëri-tjetrit. Rikthimi i temës së kufirit në rajonin tonë është një thirrje për tragjeditë e së kaluarës. Kjo është e rrezikshme.
Die Welt: Çfarë roli do të luajë BE në dialog?
Haradinaj: Merkel dhe Macron kanë marrë përkushtim personal për kauzën. Kjo është e re. Këto janë parametra krejtësisht të ndryshëm që e bëjnë procesin më serioz dhe më të besueshëm.
Die Welt: Kosova po pret liberalizimin e vizave. A ka përparim në këtë temë?
Haradinaj: Ne kemi biseduar edhe për këtë temë. Gjithkush është i vetëdijshëm se i kemi plotësuar të gjitha 95 kushtet e kërkuara. Sidomos marrëveshja kufitare me Malin e Zi nuk ishte një detyrë e lehtë. Tani është në BE dhe vendet e saj të bëjnë pjesën e tyre.
Die Welt: A kishte ndonjë sinjal pozitiv?
Haradinaj: Të paktën nuk kishte asnjë sinjal negativ. Unë shpresoj se pas zgjedhjeve evropiane qeveritë do të kenë kohë për t’u kujdesur për këtë çështje. Ne jemi të hapur për të monitoruar aktivitetet tona në kufi. Liberalizimi i vizave do të ishte më shumë një përfitim për vendet si Gjermania – për klientët, studentët, sportitstët, njerëz të biznesit dhe shumë më tepër. Mund të siguroheni që nuk do të vijnë kriminelët.
Die Welt: Sidomos shumë njerëz të rinj dhe të arsimuar po largohen nga Kosova për shkak të situatës së keqe ekonomike. Çfarë bëni për të bërë këtë ndryshim?
Haradinaj: Kemi shumë probleme. Nuk është e lehtë kur filloni nga zeroja. Nuk është e mjaftueshme për të rindërtuar infrastrukturën dhe institucionet, por edhe për t’i bërë njerëzit të besojnë se është e vlefshme për të qëndruar në vend. Por ka progres, rritja e GDP-së është 4.6 për qind. Megjithatë, punëtorët tanë të rinj janë interesantë për shumë tregje të tjera të punës në Evropë dhe më gjerë, dhe ne duhet të konkurrojmë me ta. Për këtë arsye ne kemi përmirësuar ofertat tona për investitorët. Ne jemi një vend Start-up dhe nuk po heqim dorë.
Die Welt: Ka ende probleme të mëdha me korrupsionin dhe krimin e organizuar në Kosovë.
Haradinaj: Po, por ne kemi zbatuar dy hapa të rëndësishëm: ka pasur mungesë të disa ligjeve që ne kemi kaluar tani dhe tani kemi institucionet që janë përgjegjëse për sundimin e ligjit. Pagat e gjyqtarëve i kemi dyfishuar.
Die Welt: Parlamenti i Kosovës votoi për ushtrinë e vet dhjetorin e kaluar. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Stoltenberg ka kritikuar ashpër duke thënë se duhet rishikuar nivelin e angazhimit të NATO-s në Kosovë përsëri. Pse Kosova bëri një hap të tillë në këtë situatë edhe ashtu tashmë të tensionuar?
Haradinaj: Nuk duhet të na fajësoni neve. Kur NATO hyri në Kosovë në vitin 1999 i kishte 50.000 ushtarë, sot ka rreth 3.000 ushtarë të angazhuar. Edhe ne jemi duke punuar së voni për më shumë përgjegjësi për sigurinë tonë në mënyrë që atë ta marrim përsipër. Do të duhen dhjetë vjet para se të kemi një ushtri funksionale. Në një moment, ne gjithashtu duam të shtojmë vlerën – në një partneritet për paqen.
Die Welt: A nuk ndihet vendi juaj mjaftueshëm nga Evropa dhe SHBA i përkrahur?
Haradinaj: Mbështetja është e rëndësishme. Por ne nuk duam të jemi një komb për të cilin duhet të brengosen të tjerët. Ne duam të jemi partnerë.
Die Welt: Presidenti amerikan duket veçanërisht i interesuar për një zgjidhje të shpejtë të konfliktit midis Kosovës dhe Serbisë. A jeni i shqetësuar që në një moment ai mund të përfshihet në normalizimin e marrëdhënieve me çdo çmim?
Haradinaj: Për ne, normalizimi nënkupton njohjen e shtetit në kufijtë ekzistues, duke marrë parasysh të drejtat e grupeve etnike që jetojnë në të dy anët. Kjo është zgjidhja e vetme e mundshme për ne. Nëse Trump angazhohet atëherë kjo do të bëhej në këtë premisë.
Die Welt: Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria presin hapjen e bisedimeve të pranimit me BE. Por BE është e ndarë dhe gjithashtu e zënë me Brexit-in. A është edhe më tërheqëse për t’u bërë anëtare e BE-së?
Haradinaj: Nuk ka alternativë për ne në rajon. Ne duam t’i përkasim familjes. Është shumë e mirë për ne nëse Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria së shpejti do të fillojnë bisedimet e pranimit. Më shumë Evropë në rajonin tonë nuk është vetëm e mirë për ne, por edhe për vetë Evropën. Më pak Evropë do të thotë më shumë hapësirë për palët e treta në rajon. Ne tashmë po shohim një prani më të madhe të Kinës dhe Rusisë në Ballkanin Perëndimor. Evropa duhet të inkurajojë edhe më shumë që rajoni të bëhet pjesë e BE-së.
Die Welt: Por në të njëjtën kohë, duket sikur Evropa do të bëhet më pak tërheqëse për njerëzit në rajon.
Haradinaj: Ka pak frustrim dhe kritika ndaj BE-së, gjithashtu për shkak të vonesave. Edhe në Kosovë, po dëgjohen zëra kritikë për vonimin e liberalizimit të vizave. Kjo shkakton pesimizëm dhe nervozizëm.
Die Welt: Ballkani është duke u marrë me të kaluarën e krimeve të luftës. Ju vet keni qenë dy herë i akuzuar si njëri prej ish-komandantëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës para Tribunalit Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë në Hagë. Aktualisht, krimet e mundshme të luftës të palës shqiptare po rihapen para Gjykatës Speciale në Hagë. Ju e patët kritikuar hapjen e kësaj Gjykate. Por a nuk duhet të pastrohet krimi për të mundësuar pajtimin e vërtetë?
Haradinaj: Është shumë e rëndësishme për viktimat që drejtësia të vendoset. Duhet të jetë gjithmonë një argument i fortë, përndryshe nuk do të ketë paqe. Në fakt, ekziston një mungesë e caktuar e bilancit në rajonin tonë në këtë pikë. Ka ende shumë masakra në Kosovë për të cilat askush nuk është sjellë para drejtësisë. Komuniteti ndërkombëtar ka krijuar në emër tonë këtë Gjykatë Speciale në Hagë për të trajtuar rastet individuale, por ato janë vetëm një-etnike dhe në këtë mënyrë janë përgjegjës vetëm për një pjesë të viktimave. Kjo nuk është përgjigja përfundimtare. Mungon një gjykatë e drejtësisë për të ndjekur penalisht rastet e të gjithëve. Në Kosovë mungojnë procese për rastet e grave që janë përdhunuar, për viktimat e masakrave, për të zhdukurit. Por ne do t’i përmbushim obligimet tona në gjykatë.
